Volgens de wet erf je in Nederland niet van je opa of oma zolang je ouders leven. Je vader of je moeder is als kind erfgenaam van je opa of oma. Toch kan het voorkomen dat kleinkinderen van hun opa of oma erven.
“Mijn opa was al jaren weduwnaar en zijn zoon, mijn vader, leefde niet meer. Toen mijn opa overleed, bleek dat mijn vader nog een erfdeel zou hebben gekregen. Dat ging nu naar mij en mijn zus. Ik wist niet eens dat dat kon.”
Ik kom het in mijn praktijk regelmatig tegen dat kleinkinderen (een deel van) de erfenis van hun opa of oma krijgen, zonder dat ze dat wisten of erop hadden gerekend. In het erfrecht geldt: als een kind van de overledene (bijvoorbeeld een zoon of dochter) al is overleden, komen zijn kinderen in zijn plaats. Het betekent dat het erfdeel van de overleden ouder wordt verdeeld onder diens kinderen, dit heet plaatsvervulling.
Wat betekent dat in de praktijk?
In veel families levert dit verrassende situaties op. Soms positief, soms ingewikkeld. Een cliënt vertelde:
“Mijn oma had drie kinderen. Een van hen was mijn moeder, maar die was al overleden. Toen oma overleed, kregen mijn broer en ik allebei een deel van moeders erfdeel. Dat voelde dubbel: mooi dat oma ook aan ons had gedacht, maar ook verdrietig omdat het via onze moeder ging.”
Soms gaat het om onduidelijkheden in het testament of om geld dat tijdelijk ‘vaststaat’. Want als er geen testament is, geldt de wettelijke verdeling: de langstlevende echtgenoot krijgt alles en de kinderen krijgen hun erfdeel als een vordering op de langstlevende. Pas bij diens overlijden wordt dat uitgekeerd.
Wat gebeurt er als er wel een testament is?
Ook dan kunnen kleinkinderen erven, maar het hangt af van wat er precies in het testament staat. Sommige grootouders nemen hun kleinkinderen bewust op als erfgenaam, anderen juist niet. Een voorbeeld:
“Een grootvader had in zijn testament laten opnemen dat alles eerst naar zijn kinderen zou gaan. Maar een van die kinderen was overleden, hij had twee jonge kinderen. De notaris legde uit dat deze twee kleinkinderen via plaatsvervulling erfgenamen waren. Dat was een verrassing maar ook een troost: opa had hen niet vergeten.”
Wat als er ruzie of onduidelijkheid ontstaat?
Juist bij dit soort erfenissen kunnen emoties hoog oplopen. Niet alleen vanwege geld, maar ook door oude familieverhoudingen. Als er twijfel is over wie wat krijgt, helpt het om het testament en de wet naast elkaar te leggen. Een erfrechtspecialist kan uitleggen hoe de verdeling werkt en of de plaatsvervulling inderdaad geldt.
Als grootouders willen dat kleinkinderen rechtstreeks iets van hen erven, kunnen zij dat vastleggen in hun testament bij de notaris. Ze kunnen daarin een legaat opnemen, bijvoorbeeld: de treinbaan gaat naar kleinkind X of ieder kleinkind ontvangt 10.000 euro. De erfgenamen, vaak de kinderen, moeten dan zorgen dat dit wordt uitgekeerd. Grootouders kunnen ook een voorwaarde verbinden aan het legaat, bijvoorbeeld dat het geld aan studie wordt besteed.
Erfbelasting betalen
Ook kleinkinderen moeten er rekening mee te houden dat zij mogelijk erfbelasting dienen te betalen over het bedrag dat zij erven. Een bedrag van 25.490 euro (tarief 2025) is vrijgesteld. Over het bedrag dat daarboven valt, geldt doorgaans een tarief tussen 18 en 20 procent, afhankelijk van de precieze relatie en waarde van de erfenis.
Stel: je kleinkind erft 50.000 euro van jou.
- De eerste 25.490 euro is vrijgesteld van belasting.
- Over de overige 24.510 euro betaalt hij/zij erfbelasting.
- Bij een tarief van 18 procent komt dat neer op: 24.510 × 18 procent = 4.411,80 euro aan erfbelasting.
Let op: bij hogere bedragen of een andere relatie kan het tarief oplopen tot 20 procent.
Samengevat
- Kleinkinderen erven als hun ouder (kind van de overledene) al is overleden.
- Dat heet plaatsvervulling.
- De erfenis van de overleden ouder wordt verdeeld onder diens kinderen.
- Is er een testament, dan bepaalt dat of en hoe kleinkinderen erven.
- Twijfel of onenigheid? Laat de situatie toetsen door een erfrechtadvocaat.
Wil je weten wat jouw (klein)kinderen volgens de wet of een testament erven? Of zit je met vragen over een nalatenschap waarin kleinkinderen betrokken zijn? Neem contact op, dan kijken we samen naar jouw situatie.
